Category: Գրականություն 9

Ընթերցանության նյութ՝

Կարդա՛ ստեղծագործությունը։ 
Դո՛ւրս գրիր կարևոր միտք արտահայտող հատվածները և մեկնաբանի՛ր; 

Կարևոր միտք

Մարդը միայնակ է ոչ թե այն ժամանակ, երբ մենակ է ֆիզիկապես, այլ այն ժամանակ, երբ չի սիրում։ Սերը մարդուն կապում է ուրիշների հետ և լցնում նրա կյանքը իմաստով։

Վերլուծություն

Ստեղծագործության մեջ հեղինակի մայրը փորձում է համոզել իր որդուն, որ միայնակությունը կախված չէ նրանից՝ կողքին մարդիկ կա՞ն, թե ոչ։ Նրա խոսքով՝ մարդը մենակ է դառնում այն ժամանակ, երբ նրա սրտում սեր չկա։ Սերը նման է մի թելի, որը մարդուն կապում է ուրիշների հետ և թույլ չի տալիս իրեն լքված զգալ։Մայրը սերը համեմատում է ծաղկի հետ․ ինչպես որ ծաղիկը, երբ բուրում է, դառնում է ծաղկեփնջի մաս և մենակ չի լինում, այնպես էլ մարդը, երբ սիրում է, իր սրտով կապված է մյուսների հետ։ Նա ապրում է ուրիշների ուրախությամբ ու ցավով, և այդ պատճառով չի զգում դատարկություն։

Այս միտքը կարևոր է, որովհետև սովորեցնում է, որ երջանկությունը ոչ միայն սիրված լինելն է, այլ առաջին հերթին՝ սիրել կարողանալը։ Երբ մարդը սիրում է անկեղծ և անշահախնդիր, նրա շուրջը ջերմություն է ստեղծվում, և միայնակությունը աստիճանաբար անհետանում է։

Կարդա՛ ստեղծագործությունները և դրանց արտահայտած գաղափարների շուրջ ձևակերպի՛ր պնդումներ։ 

Վիշապը ո´ղջ է, հաղթեց վիշապը։ Չինական առակ

Չինական մի նահանգում կար մի վիշապ: Մարդիկ յուրաքանչյուր ամիս նրան տուրք էին վճարում և զոհում ամենագեղեցիկ աղջկան: Այդ ժամանակ նահանգում կային նաև քաջ երիտասարդներ, որ գնում էին վիշապի պալատը և կռվում էին նրա դեմ, բայց ամեն անգամ մունետիկը դուրս էր գալիս պալատի պատշգամբ և հայտարարում՝ «Վիշապը ո´ղջ է, հաղթե´ց վիշապը»:

Օրերից մի օր հայտնվում է մի խիզախ երիտասարդ, որը գալիս է վիշապի պալատ՝ իր սիրելի աղջկա հետևից: Սպանելով վիշապին՝ նա գնում է փնտրելու իր հարսնացուին: Պալատի պատերի ողջ երկայնքով շարված են մեծաքանակ սնդուկներ՝ լցված ոսկով և թանկարժեք քարերով: Որքան ավելի է նա հիանում այդ ահռելի հարստությամբ, որն արդեն իրեն է պատկանում, այնքան աճում են նրա պոչը, ճանկերը ժանիքները, թեփուկները… Երիտասարդը ձեռքերը մտցնում է ոսկու սարերի մեջ և չի կարողանում զսպել իրեն: Այդ ժամանակ պատշգամբի դուռը բացվում է, իսկ ներքևում հավաքված է ժողովրդի բազմությունը:

Մունետիկը (ինչպես սովորաբար) հայտարարում է. «Վիշապը ո´ղջ է, հաղթեց վիշապը»: Երիտասարդը փորձում է համոզել, որ վիշապը սրից ընկած, հաղթված է: Մունետիկը նրան է տալիս հայելին և երիտասարդը նրա մեջ տեսնում է սոված ու կատաղի վիշապին:

Մարդը կարող է հաղթել արտաքին չարին, բայց պարտվել սեփական ագահությանը։

Կրիան ու կարիճը

Մի անգամ կարիճը խնդրեց կրիային անցկացնել իրեն գետը։Կրիան մերժեց, բայց կարիճը աղաչեց նրան։
-Լավ , -համաձայնեց կրիան,- միայն խոսք տուր, որ ինձ չես խայթի։
Կարիճը խոսք տվեց։ Այդ ժամանակ կրիան դրեց նրան իր մեջքին և սկսեց լողալ։
Կարիճը ամբողջ ճանապարհին խաղաղ նստած էր, բայց երբ մոտեցան ափին, նա կրիային խայթեց։
-Ինչպե՞ս չես ամաչում, կարի՛ճ․ չէ՞ որ դու ինձ խոստացել էիր,- բղավեց կրիան։
-Հետո՞ ինչ,- սառնասրտորեն ասաց կարիճը կրիային,-  ասա ինձ՝ ինչու՞  համաձայեցիր ինձ գետն անցկացնել՝ իմանալով իմ բնավորությունը։
— Ես միշտ օգնում եմ յուրաքանչյուրին․ դա է իմ բնույթը,- ասաց կրիան։
— Ի՛մ ընկեր,- պատասխանեց կարիճը, — քո բնույթը բոլորին օգնելն է , իսկ իմը՝ խայթելը։ Իսկ ինչո՞ւ ես քո բնույթը ներկայացնում մեծ բարություն, իսկ իմը՝ ստորություն։

Պետք չէ բոլորին հավատալ, այն էլ վատ բնավորությամբ մարդկանց:

Աշխարհը և մենք

Շատ վաղուց մի արքա կառուցեց պալատ, որի բոլոր պատերը, հատակը և առաստաղը հայելուց էին: Այնպես պատահեց, որ  պալատ մտավ մի շուն:  Իր շուրջը նայելով՝ նա տեսավ բազմաթիվ շներ: Լինելով շատ խելացի և զգուշավոր՝ համենայն դեպս ատամ ցույց տվեց, որպեսզի իրեն պաշտպանի այդ միլիոնավոր շներից և վախեցնի նրանց: Ի պատասխան նրան՝ բոլոր շները անմիջապես իրենք էլ ատամ ցույց տվեցին: Շունը կամացուկ հաչեց: Մյուսները սպառնալիքով պատասխանեցին նրան (պալատում արձագանք կար): Հիմա շունը հաստատ համոզված էր, որ իր կյանքը վտանգված է, և սկսեց բարձր հաչել: Սակայն երբ նա հաչում էր, հայելիների միջի շները նրան պատասխանում էին հուսահատ հաչոցով: Եվ որքան շատ էր նա հաչում, այնքան բարձր էին նրանք պատասխանում, ինչպես թվում էր խեղճ շանը: Առավոտյան շանը գտան սատկած: Սակայն նա պալատում միայնակ էր եղել: Ոչ ոք չէր կռվել նրա հետ, որովհետև պալատը դատարկ էր: Ուղղակի նա տեսել էր ինքն իրեն բազմաթիվ հայելիների մեջ և վախեցել: Եվ երբ նա սկսել էր կռվել, հայելիների միջի արտացոլանքները պայքարի մեջ էին մտել: Նա սատկել էր իր միլիոնավոր սեփական  արտացոլանքների հետ պայքարում:

Ինչպես դու վերաբերվես հասարակությանը, այդպես էլ այն կվերաբերվի քեզ:

Հատված պատմության դասագրքից։ 

Գրե՛ք էսսե և վերնագրե՛ք։ 

Հայոց պատմության ընթացքում եղել են անհատներ, որոնք դժվար պահերին իրենց վրա են վերցրել ժողովրդի ճակատագիրը։ Այդպիսի վառ կերպարներից է Փառանձեմ թագուհին՝ Մեծ Հայքի Արշակունյաց թագավորության նշանավոր դեմքերից մեկը։ Նա Արշակ II-ի կինն էր և սերում էր Սյունյաց նախարարական տոհմից։ Փավստոս Բուզանդը նրան ներկայացնում է որպես գեղեցիկ և պարկեշտ կին։ Սակայն Փառանձեմը պատմության մեջ մտավ ոչ միայն այդ հատկանիշներով, այլ իր կամքով ու քաջությամբ։

Փառանձեմ թագուհին Արշակ II-ին պարգևեց որդի՝ արքայազն Պապին, որի դաստիարակության գործում մեծ դեր ունեցավ։ Նրա շնորհիվ Պապը դարձավ հայրենասեր և պատասխանատու անձնավորություն։ Արշակ II-ի ձերբակալությունից հետո Շապուհ II-ը փորձեց խաբեությամբ գերել նաև Փառանձեմին։ Սակայն հեռատես թագուհին չհավատաց նրա խոստումներին և չընդունեց Պարսկաստան գնալու առաջարկը։ Երկիրը պաշտպանելու նպատակով նա զորքով ամրացավ Արտագերս անմատչելի ամրոցում։ Այնտեղ նա տեղափոխեց նաև արքունի գանձարանը և կազմակերպեց պաշտպանությունը։ Փառանձեմը իր որդուն ուղարկեց Հռոմ՝ Վաղես կայսեր մոտ օգնություն խնդրելու։ Տասնչորս ամիս շարունակ ամրոցը հերոսաբար դիմադրեց թշնամուն՝ չնայած սովին ու ծանր պայմաններին։

Այսպիսով` Փառանձեմ թագուհին իր կյանքի գնով պաշտպանեց հայրենիքն ու պետականությունը։ Նա դարձավ առանց արքայի մնացած Հայոց աշխարհի առաջնորդը և կարողացավ համախմբել ժողովրդի ուժերը։ Նրա քաջությունն ու հեռատեսությունը կարևոր դեր ունեցան Մեծ Հայքի թագավորության գոյատևման գործում։ Թեև թագուհին ենթարկվեց դաժան մահապատժի, նրա հոգին մնաց անմահ։ Փառանձեմը հայոց պատմության մեջ մնաց որպես անձնազոհության և հայրենասիրության վառ խորհրդանիշ։

Որպես անհատ՝ կինը ի՞նչ դեր կարող է ունենալ տարբեր ժամանակներում  ազատության, ազգային ինքնության և պետականության պահպանման համար մղվող պայքարում։

Կինը որպես անհատ տարբեր ժամանակներում մեծ դեր կարող է ունենալ ազատության և պետականության պահպանման պայքարում։ Նա ընտանիքում և հասարակության մեջ փոխանցում է լեզուն, մշակույթը և ազգային արժեքները նոր սերունդներին։ Դժվար ժամանակներում կինը կարող է դառնալ ուժի ու համբերության օրինակ՝ ոգևորելով և միավորելով մարդկանց։ Նա ոչ միայն պահպանում է ազգային ինքնությունը, այլ նաև նպաստում է դրա շարունակականությանը։ Այդ պատճառով կնոջ դերը ժողովրդի գոյատևման և ազատության պայքարում շատ կարևոր է։

Կարդա՛ ստեղծագործությունները և դրանց արտահայտած գաղափարների շուրջ ձևակերպի՛ր պնդումներ։ 

Միքայել Նալբանդյան ,,Իտալացի աղջկա երգը,, 

1. Բացատրի՛ր բառերը՝ քեն, ոխ, յուր, գանչում է, նորան, սորա։

Թշնամանք, վրեժ, ինքն դերանվան հնաձև սեռական հոլովը, իր, կանչել, լուր կամ նորություն, սրա:

2. Ի՞նչ է ուզում ասել հեղինակը, ի՞նչ ուղերձ ունի ստեղծագործությունը։ 

«Իտալացի աղջկա երգը»‐ում Նալբանդյանը ցույց է տալիս, որ ազատությունը մարդու համար ամենամեծ արժեքներից մեկն է։ Իտալացի աղջիկը երգում է հայրենիքի ազատության, ժողովրդի պայքարի, և ազատության համար զոհվելու պատրաստակամության մասին։

Հեղինակը ուզում է ասել, որ ազատությունը նվաճվում է պայքարով, և որ մարդու կյանքը իմաստ ունի, երբ նա ծառայում է իր ժողովրդին ու հայրենիքին։ Սիրո, քաջության ու ազգային արժանապատվության թեմաներ են այստեղ։

3. Գրի՛ր կարծիքդ այս տողերի վերաբերյալ՝

«Ամենայն տեղ մահը մի է,
Մարդ մի անգամ պիտ մեռնե.
Բայց երանի՜, որ յուր ազգին
Ազատությամբ կը զոհվի»

Հեղինակը ասում է, որ բոլորն էլ մի օր կմահանան, բայց ամենաարժեքավոր մահը կլինի պատերազմի արդյունքի մահը: Ինձ թվում է, որ այս տողերը խոսում են մեծ քաջության մասին: Մահը ոչ թե փառավոր բան է, այլ, որ մարդը պատրաստ է պայքարել իր հայրենիքի համար։

Կան բաներ, որոնք մարդիկ սովորում են ժամանակից շուտ կամ հակառակը: Հակառակի մեջ ոչ մի ամոթ բան չկա: Բոլորս էլ սիրում ենք նոր բաներ սովորել: Այդպես էլ եղավ Մամփրյի հետ` նա ծեր տարիքում չգիտեր այբուբենը , և ուզեց այն սովորել: Նա տեսավ, որ նրա թոռնուհին սովորեցնում է իր կրտսեր եղբորը այբուբենը և հասկացավ, որ այն չգիտի: Մամփրեն չամաչեց և դիմեց նրա թոռնուհուն օգնության ետևից:

Մամփրեն խնդրեց նրա թոռնուհուն, որ նա օգնի նրան սովորել այբուբենը և թոռնուհին ջանասիրաբար նրան օգնեց: Կյանքում էլ է այդպես: Չպետք է վախենալ նոր բաներ սովորելուց, վախենալով և մտածելով, թե ոչինչ չի ստացվի: Պետք է օրինակ վերցնել Մամփրեյից, որը, ի վերջո հասավ իր նպատակին: Նպատակասլաց լինելուհամար պետք է ունենալ հավատ և ցանկություն: Հավատը և ցանկություն ունենալը բավ է ուզածդ նպատակին հասնելու համար: Բայց եթե հանկարց լինի զգացմունք, որ ոչինչ չի ստացվում, կարելի է դիմել մի ավելի իմաստուն մարդու, ինչպես Մամփրեն թոռնուհուն:

Այսպիսով` կարելի է եզրակացնել, որ չկա մի բան, որին անհնար կլինի հասնել, եթե կա ցանկություն: Պետք է միշտ հավատաս քեզ և ցանկություն ունենաս նպատակիտ հասնելու: Եթե Մամփրեյի պես հավատաս քո կարողություններին և նպատակասլաց լինես, ապա ամեն ինչ կստացվի: Ամեն անգամ երբ զգաք, որ ինչ որ բան չի ստացվում` կհիշեք Մամփրեյին, որը, չնայած իր ծեր տարիքին հասավ իր նպատակին և սովորեց այբուբենը:

Կարդա՛ Մ․ Գալշոյանի ,,Մամփրե արքան,, ստեղծագործությունը։ 
1.Դո՛ւրս գրիր անհասկանալի բառերը, բարբառային բառերը և բացատրի՛ր։

Չկան:
2. Ինչի՞ հետ է համեմատում հայոց գրերը։ 

Հայոց զինվորների հետ:
3. Բացատրի՛ր ասացվածքը՝ Ուսումն եփած հաց է, մարդու թևի տակ դրած։ 

Այս ասացվածքը նշանակում է, որ կրթությունն ու գիտելիքը մարդու համար ամենահուսալի աջակցությունն են։ Ինչպես եփած հացը միշտ պատրաստ է ու անհրաժեշտ, այնպես էլ ունեցած գիտելիքը մարդուն օգնում է կյանքի ցանկացած պահի։

4. Ինչպե՞ս ես հասկանում այս հատվածը՝  Հայոց գրերը հայոց զինվորներն են։ Իսկ թագավորը, թագավորը Մամփրեն է, Մամփրեն է արքան, այսինքն նա, ով այդ զինվորներն ունի իր հրամանի տակ և նրանց կռիվ է տանում հանուն հայրենիքի, հանուն արդարության, հանուն ճշմարտության, հանուն գեղեցիկի։ Իսկ Մամփրե արքան կարող է հանկարծ փսլնքոտի մեկը լինել և զինվորներին հիմար հրամաններ տալ, այդ դեպքում նա արդեն արքա չէ, այլ սովորական մի փսլնքոտ և հրաման տալու իրավունք չունի, այլ ամենաշատը, ամենաշատը, պետք է հետևի, թե իսկական արքայի հրամանի տակ զինվորներն ինչպես են շարժվում, դեպի ուր են շարժվում և ինչ են անում և եթե կարող է, թող մաքրի իր փսլինքը: Այդ Մամփրե արքան կարող է հանկարծ նենգ, մի ավազակ լինել, իսկ ավազակն արդեն արքա չէ, ավազակ է ու կա, և նրա պիղծ հրամանի տակ այդ զինվորները կարող են դառնալ ասկյարներ։

Այս հատվածում գիրը ներկայացվում է որպես ուժեղ և կենդանի արժեք։ Հայոց գրերը զինվորներ են, իսկ Մամփրեն՝ նրանց արքան, այսինքն՝ նա, ով ճիշտ է ղեկավարում գրերը՝ ծառայեցնելով հայրենիքին, ճշմարտությանն ու արդարությանը։ Սակայն եթե մարդը անպատասխանատու, նենգ կամ անազնիվ է, նա չի կարող ղեկավարել գրերը։ Այդ դեպքում գրերը կորցնում են իրենց նշանակությունը և կարող են ծառայել չար նպատակների։ Հեղինակը նշում է, որ միայն արժանի մարդը կարող է իսկական “արքա” լինել։
5. Ըստ Մամփրեի՝ ինչի համար էին գրերը, ինչպես էր իրեն զգում, երբ արդեն ճանաչում և տիրապետում էր գրին։ 

Մամփրեի համար գրերը ուժ էին, ազատություն և ինքնարտահայտման միջոց։ Երբ նա սկսեց ճանաչել և տիրապետել գրին, իրեն զգում էր հպարտ, ուժեղ և ամբողջական մարդ, քանի որ կարողանում էր հասկանալ աշխարհը և իրեն զգալ իր ժողովրդի լիարժեք անդամ։
6. Ինչպե՞ս կմեկնաբանես ստեղծագործության ավարտը՝ Մամփրեի կարմիր գլխատառերով գիրը։ 

7. Մամփրեի՝ տառեր սովորելու ցանկությանն ինչպես վերաբերվեցին գյուղացիները, ինչիպիսի՞ վերաբերմունք  ունես դու։

Գյուղացիները սկզբում Մամփրեի ցանկությանը վերաբերվում էին հեգնանքով և անհավատությամբ։ Նրանց համար տարօրինակ էր, որ մեծահասակ մարդը ուզում է տառեր սովորել։ Իմ կարծիքով, Մամփրեի ցանկությունը արժանի է մեծ հարգանքի, որովհետև գիտելիք սովորելու ցանկությունը միշտ կարևոր է՝ անկախ տարիքից։
8. Ինչպիսի՞ ուսուցչուհի էր թոռնուհին։

Թոռնուհին համբերատար, բարի և նվիրված ուսուցչուհի էր։ Նա հավատում էր Մամփրեին, չէր ծաղրում նրան և սիրով օգնում էր սովորել տառերը
9. Հայոց գրերի ստեղծման մասին ի՞նչ պատմություններ գիտես, ներկայացրո՛ւ, եթե չգիտես, ուսումնասիրություն արա համացանցում։ 

Հայոց գրերը ստեղծվել են 405 թվականին։ Ստեղծողը Մեսրոպ Մաշտոցն է։ Նրան աջակցել են կաթողիկոս Սահակ Պարթևը և թագավոր Վռամշապուհը։ Գրերի ստեղծումը նպաստեց հայ ժողովրդի հոգևոր, մշակութային և ազգային ինքնության պահպանմանը։
10. Քո կարծիքով, ինչո՞ւ է կարևոր սեփական գիր, տառեր ունենալը։ 

Սեփական գիր ունենալը կարևոր է, որովհետև այն պահպանում է ժողովրդի լեզուն, պատմությունը և ինքնությունը։ Առանց գրի ազգը կարող է կորցնել իր մշակույթը և ձուլվել ուրիշներին։ Գիրը ժողովրդի հոգևոր զենքն է։

1. Կարդա՛ մտքերը՝ յուրաքանչյուրի դիմաց գրելով փա՞ստ է, թե՞ պնդում։ 

Հայոց գրերը ստեղծել է Մեսրոպ Մաշտոցը 405 թվականին։ Փաստ

Հայոց գրերի ստեղծումը նպաստեց հայ ազգային ինքնության և մշակույթի պահպանմանը։ Պնդում

Մուրացանը 19-րդ դարի հայ գրող է, ով իր ,,Առաքյալը,, վիպակում ցույց է տալիս գյուղի այնպիսի պատկեր, որը տարբերվում է գլխավոր հերոսի պատկերացումներից։ Փաստ

Ցանկացած մարդ, հանդիպելով իր սպասումները չարդարացնող իրադրության, պարտավոր է մտածել, որ ինքը ևս պատասխանատու է իրավիճակը փոխելու հարցում։ Պնդում

Գուրգեն Մահարին 20-րդ դարի հայ գրականության խոշոր դեմքերից է, ով իր ,,Էջմիածին,, ստեղծագործությունում պատմել է գաղթի և որբության մասին։ Փաստ

Ողբերգական իրադարձությունների հետևանքով ուժեղ անհատը ստեղծում է ապրելու իր բանաձևը։ Պնդում

Տարբեր ժամանակներում որբությունն ու գաղթն ունեն նույն դեմքը։ Պպնդում

Հրանտ Մաթևոսյանը արձակագիր է, ով ,,Կանաչ դաշտը,, ստեղծագործության մեջ արտացոլել է գոյության կռիվը, նկարագրել մայրական սիրո դրսևորումը։ Փաստ

Մայրական սերը բնության ամենահզոր գործիքն է՝ կյանքի հավերժությունն ապահովող։ Պնդում

,,Նռնենիներ,, պատմվածքը գրել է Վ․ Սարոյանը։ Փաստ

Նռնենիների այգի տնկելը հայրենիքը վերագտնելու երազանքի խորհրդանիշն էր։ Պնդում

Արտաշես թագավորը իրականցրեց հողային բարեփոխումներ, որով տարանջատեց մասնավոր հողատիրությունը համայնքային հողերից։ Փաստ

Արտաշես Ա թագավորը բանիմաց տնտեսագետ էր։ Պնդում

2. Պնդում ձևակերպիր հետևյալ թեմաների շուրջ։ 

Ա․ Անգաղթ խալիֆան համանուն ստեղծագործության հերոսն է, ով կարևորոում է երաժշտությունը։ 

Անգաղթ խալիֆան շատ էր սիրում երաժշտություն, և դա իր համար կարևոր էր:

Բ․ Հետաքրքրասեր Բասեին սիրում էր տարբեր հարցեր տալ և քննել պատասխանները։ 

Բասեին խելամիտ երեխա էր:

Գ․ ,,Մի հին չինական զրույց,, ստեղծագործության կայսրը հրամայեց սև գլխարկները փոխարինել սպիտակներով։ 

Կայսրը հիմար էր