Category: Գրականություն 9

Ազատությունը միշտ կարևոր արժեք է եղել հայ ժողովրդի համար։ Դա ոչ միայն անկախ լինելու մասին է, այլ նաև մեր լեզուն, մշակույթը ու սովորությունները պահպանելոււ համար: Պատմության ընթացքում տարբեր ժամանակներում մարդիկ ազատությունը տարբեր ձևով են պատկերացրել։ Բայց մի բան միշտ նույնն է մնացել՝ ազատությունը մեզ օգնել է չկորցնել մեր ազգը։

Հին ժամանակներում ազատությունը ավելի շատ կապված էր հայրենիքը պաշտպանելու հետ։ Մարդիկ հասկանում էին, որ եթե չունեն ազատ ապրելուն հնարավորություն, չեն կարող պահել իրենց լեզուն ու ավանդույթները։ Միջնադարում ազատության գաղափարը տեղափոխվեց նաև մշակույթի ու հոգևոր կյանքի մեջ։ Դպրոցները և եկեղեցին կարևոր էին, որովհետև օգնում էին պահպանել հայկական մտածողությունը։ Թեև քաղաքական սահմանափակումներ եղել են` մշակութային ազատությունը թույլ տվեց ազգին չկորչել։ Ավելի ուշ, XIX–XX դարերում, ազատության գաղափարը արդեն դարձավ ազգային վերածննդի հիմնական ուժը։ Այսօր էլ ազատությունը մեր ինքնության պահպաման կարևոր հիմքերից է։

Այսպիսով` տարբեր դարերում ազատության իմաստը կարող էր փոխվել, բայց նրա նշանակությունը՝ ոչ։ Արժեքների, լեզվի ու մշակույթի պահպանումը միշտ կապվել է ազատ ապրելու իրավունքի հետ։ Հիմա էլ ազատությունը մեզ պահում է միավորված և ուժեղ։ Նաև հիշեցնում, որ ինքնությունը պահպանելը կախված է հենց մեր ընտրություններից ու վերաբերմունքից։

1. Կարդա՛ ,,Հայկ և Բել,, առասպելը։ 
2. Բնութագրի՛ր Հայկին։

Հայկը վայելչակազմ էր, թիկնավետ, գեղագանգուր մազերով, վառվռուն աչքերով, և հաստ բազուկներով մի հսկա է:Դ ա քաջ և երևելի հանդիսացավ հսկաների մեջ, դիմադրող այն բոլորին, որոնք ձեռք էին բարձրացնում բոլոր հսկաների ու դյուցազունների վրա տիրապետելու։
3. Համեմատի՛ր Հայկի և Բելի կերպարները՝ որպես ,,ազատության,, և ,,տիրապետության,, խորհրդանիշներ։ 

Հայկը ազատության խորհրդանիշ է, քանի որ չի ենթարկվում Բելի իշխանությանը և պաշտպանում է իր ժողովրդի անկախությունը։ Բելը հակառակն է՝ տիրապետության ու բռնակալության կերպար, ով ուժով ուզում է իշխել։ Նրանց հակադրությունը ցույց է տալիս ազատ լինելու և բռնվելուն չհամաձայնելու պայքարը։

4. Ներկայացրո՛ւ այս առասպելի նշանակությունը՝ հայ իքնության ձևավորման գործընթացում՝ քո մեկնաբանություններով։ 

Այս առասպելը կարևոր է, որովհետև ցույց է տալիս, որ հայերը միշտ ազատ ապրել են ուզել։ Հայկը չի ենթարկվում Բելին ու պաշտպանում է իր ժողովրդին, դրա համար էլ դարձել է մեր ազգային ինքնության հիմքը։ Նրա հաղթանակը սովորեցրել է, որ պետք է կանգնել ազատության ու արդարության կողմում։

5. Պատկերացրո՛ւ առասպելում նշված ճակատամարտի մասնակից ես, գրի՛ր նամակ ճակատամարտից առաջ կամ հետո՝ ներկայացնելով քո մտորումները տեղի ունեցող իրադարձությունների վերաբերյալ։ 

Նամակ ճակատամարտից առաջ

Այսօր վաղ առավոտից բոլորս կանգնած ենք լեռների մեջ՝ սպասելով Բելի զորքին։ Հայկը մեր առաջ կանգնած է խաղաղ, բայց հաստատ որոշումով։ Նրա վստահությունը ուժ է տալիս բոլորիս։ Մի վախ չեմ զգում․ ավելի շատ ուզում եմ պաշտպանել մեր տունը, մեր ընտանիքները, մեր ազատությունը։Եթե այս օրը հաղթենք, մեր երեխաները կծնվեն ազատ հողում։

Աշխատանք դասարանում

1. Կարդա՛ Միքայել Նալբանդյանի ,,Ազատություն,, բանաստեղծությունը։ 
2. Բացատրի՛ր բառերը՝ հաճեցավ, հողանյութ, պարգևել, նորանից, բազուկ, բերկրեցան, դավ։

Բարեհաճել, հողե, նվիրել, նորից, խնդրել, ուրախանալ,դավադրություն:

3. Ներկայացրո՛ւ և բնութագրի՛ր բանաստեղծության քնարական հերոսին։ 

Բանաստեղծության քնարական հերոսըմի մանուկ է, որը շատ է սիրում ազատությունը։ Մանկուց ուզում է ազատ լինել ու առաջին բառը ասում է «Ազատություն»։ Չնայած դժվարություններին ու վտանգներին, նա պատրաստ է պայքարել ու միշտ սիրել ազատությունը։

4. Ազատության գաղափարը 21-րդ դարում։ Արտահայտի՛ր մտքերդ։ 

21-րդ դարում ազատությունը նշանակում է մտքի, խոսքի ու ինքնարտահայտման ազատություն, ունենալ հնարավորություն ընտրություններ անել և պաշտպանված լինել աշխարհում։ Դա նաև նշանակում է լինել ինքնություն՝ առանց վախի, երբ մարդն ինքն է որոշում իր կյանքը, ոչ թե ենթարկվում ուրիշներին։

Ի՞նչ է երջանկությունը

Յուրաքանչյուր ոք յուրովի է ընկալում երջանկությունը։ Երջանկությունը կախված է մարդու հետաքրքրություններից, պահը վայելելուց, ապահով ապրելուց, փոքր բաներով ուրախանալուց, ինքն իր հետ անկեղծ լինելուց։

Ինձ համար երջանկությունը գեղեցիկը տեսնելու, զգալու, ստեղծագործելու, մտածելու, հետաքրքիր ապրելու, չվախենալու ու ընդհանրապես կյանքը սիրելու կարողությունն է։ Կարծում եմ այդ կարողությունը կարելի է ձեռք բերել, եթե անգամ չես զգում, որ ունես։ Բնությունը լավ ուսուցիչ է այս գործում։ Երջանկությունն անձնական բան է։ 

Ինձ շատ դուր եկավ այս տեքտը: Չնայած տեքստը բավականին փոքր է, այն ամեն ինչ պարզ ու իր տեղին է բացատրում: Լավ էր նշված, որ երջանկությունը բոլորի համար նույնը չէ: Հիմնական միտքը հասկանալի էր՝ երջանկությունը մեծ ու բարձր թեմա չէ, ավելի շատ՝ մարդու ներսի զգացողությունն ու նրա վերաբերմունքը կյանքի հանդեպ։ 

Ժամանակի մասին

Ժամանակը մեր կյանքի ամենաթանկ բանն է։ Այն արագ է անցնում և երբեք չի վերադառնում։ Մենք չենք կարող պահել ժամանակը, բայց կարող ենք այն ճիշտ օգտագործել։ Ամեն օր մենք ունենում ենք 24 ժամ։ Այդ ժամերի ընթացքում մենք գնում ենք դպրոց, խաղում կամ հանգստանում։ Մեկ-մեկ թվում է, թե օրն անցավ շատ արագ, իսկ երբեմն՝ շատ դանդաղ։ Բայց իրականում ժամանակը միշտ նույն արագությամբ է անցնում։  Եթե ժամանակը օգտագործում ենք օգտակար բաների համար՝ սովորելու, կարդալու կամ օգնելու ուրիշներին, այն դառնում է պետքական։ Իսկ եթե անգործ անցկացնում ենք օրը, ժամանակը կորցնում ենք։  Ժամանակը վերադարձնել հնարավոր չէ։ Ահա թե ինչու պետք է այն սիրել, գնահատել ու խելացի օգտագործել։

<<Ժամանակը ոսկի է, ում որ կուզես հարցրու>>։

Տեքստի միտքը բավականին հետաքրքիր էր: Մանրամասն բացատրվում է, թե ինչու պետք է ժամանակը չվատնել, այլ այն օգտագործել այն ի օգուտ ձեզ: Ամենաշատը ինձ դուր եկավ վերջին մեջբերումը . <<Ժամանակը ոսկի է, ում որ կուզես հարցրու>>։ Այս նախադասությունը ինձ ստիպեց լավ մտածել, թե ի վերջո ինչու է ժամանակը պետք հարգել, այլ ոչ թե անտեղի վատնել:

Պատերազմը մարդկության պատմության ամենադաժան երևույթներից մեկն է, որը ոչնչացնում է քաղաքները, սպանում մարդկանց ու նրանց ստեղծած արժեքները։ Սակայն այդ քաոսի մեջ կա մի ուժ, որը կարողանում է հակասել վատ բաներին։ Այդ ուժը արվեստն է՝ երաժշտությունը, բանաստեղծությունները: Իսահակյանի «Անհաղթ խալիֆան» ստեղծագործությունը ցույց է տալիս, թե ինչպես արվեստը կարող է ազդել նույնիսկ իշխանավորի վրա։

Ստեղծագործության մեջ խալիֆան ներկայացվում է որպես անհաղթ, ամուր կամքով և ուժով լի իշխանավոր։ Նրա աշխարհը հիմնված է ուժի և պատերազմի վրա։ Սակայն անսպասելիորեն նրա իշխանության մեջ ներխուժում է մի ուրիշ ուժ՝ արվեստը։ Երբ նա լսում էերաժշտությունը, նրա մեջ արթնանում են զգացումներ, որոնք նախկինում նա անտեսում էր։ Երաժշտությունը կարողանում է դիպչել նրա սրտին այնպես, ինչպես ոչ մի բանակ չէր կարող։ Այստեղ պարզ է դառնում, որ մարդու հոգին ունի մի տարածք, որը չի ենթարկվում բռնությանը։ Արվեստը չի պարտադրում, չի սպառնում, բայց փոխում է։ Այն հաղթում է ոչ թե ուժով, այլ ներքին ազդեցությամբ։ Իսահակյանը ցույց է տալիս, որ արվեստը կարող է խաղաղեցնել նույնիսկ ամենադաժան բնավորությունը։

Այսպիսով` արվեստը, ի տարբերություն պատերազմի, ստեղծում է, ոչ թե քանդում։ Այն մարդուն վերադարձնում է իր հոգին, զգացմունքները և մարդկայինությունը։ «Անհաղթ խալիֆայում» արվեստը հաղթում է առանց կրակոցի, և դա ապացույց է, որ արվեստը կարող է ավելի ուժեղ լինել, քան պատերազմը։ Եվ վերջապես, ստեղծագործությունը մեզ հիշեցնում է, որ այնտեղ, որտեղ կա արվեստ, միշտ կա հույս խաղաղության համար։

17.11-21.11.2025

1.  Առանձնացրո՛ւ դիմավոր և անդեմ ձևերով գրված բառերը։ 

Գրած, երգող, երազում եմ, եղել է, համբերենք, կխոսեմ, մտածել, հուզվելիս, երգում էինք, խաղա, վերցրո՛ւ, ընտրել, հասած, լողացող, վերցրել էինք։ 

անդեմ-, երգող, եղել է, մտածել, ընտրել, լողացող, հասած

Դիմավոր-գրած, համբերենք, երազում եմ, կխոսեմ, հուզվելիս, երգում էինք, խաղա, վորցրու, վեր ցրել էինք

2. Յուրաքանչյուրի դիմաց գրի՛ր, թե որ դերբայն է։ 

Պարտված-հարակատար

Խմել-անորոշ

քանդակել-անորոշ

գրելու-անորոշ

կռվող-ենթակայական

հաղթող-ենթակայական

մտածող-ենթակայական

ընտրող-ենթակայական

աղացած-հարակատար

քնած-հարակակտար

թափված-հարակատար

կարդալիս-համակատար

աշխատելիս-համակատար

վազելիս-համակատար

3. Գրել բայը խոնարհիր անկատար ներկա և անցյալ ժամանակաձևերով։ 
   • Գրում, գրել:
4. Գրի՛ր և թվարկի՛ր բայի եղանակները։ 
   • Սահմանական, ըղձական, ենթադրական, հարկադրական, հրամայական
5. Մտածել բայը խոնարհի՛ր վաղակատար ներկա և անցյալ ժամանակաձևերով։ 
   • Մտածված, մտածել
6. Նստել բայը խոնարհի՛ր ապակատար ներկա և անցյալ ժամանակաձևերով։ 
   • Նստած, նստել
7. Գրեցի, գրեցիր, գրեց ․ ո՞ր ժամանակաձևով է խոնարհված բառը, ինքդ կազմի՛ր տվյալ բայի հոգնակի թիվը։ 
   • Անցյալ, գրեցինք, գրեցիք, գրեցին:
8. Տրված բայերը դարձրո՛ւ ենթադրական և հարկադրական եղանակով։ Ի՞նչ փոխեցիր։ 

Գրեմ , գրես գրի, գրենք, գրեք, գրեն։

Կարդայի, կարդայիր, կարդար, կարդայինք, կարդայիք, կարդային։ 

9. Կազմի՛ր տրված բայերի հրամայական եղանակը՝ նշելով այս եղանակի առանձնահատկությունները։ 

Մտածել, խոսել, վազել, կարդալ, գրել, նստել, երգել, մաքրել, զգուշանալ։ 

Մտածիր, խոսիր, վազիր, կարդա, գրիր, նստիր, երգիր, մաքրիր, զգուշացիր:

10. Կազմի՛ր ուտել բայի հարակատար դերբայը։
    • Կերած:

Սովորի՛ր անկանոն բայերը՝ ասել, ուտել, զարկել, բացել, բերել, գալ, լալ, տալ, անել, դնել, տանել, առնել, ելնել, տեսնել, թողնել, լինել, 

Անկանոն և պակասավոր բայեր՝ դառնալ, վեր կենալ, լվանալ, լվալ, հուսալ, ցանկալ, կենալ, եմ, գիտեմ, ունեմ, արժեմ, կամ։

1. Ինչպե՞ս էր Խալիֆան  վերաբերվում իշխանությանը։

Խալիֆան իշխանությանը թեթև էր վորաբերվում մտածելով, որ ամեն ինչ ինքնուրույն կկարգավորվի:

2.  Քո կարծիքով՝ ինչո՞ւ էր խալիֆան համոզված, որ երաժշտությունը պաշտպանում է իր պետությունը։

Խալիֆան կարծում էր, որ երաժշտությունը կարող է փրկել իր պետությունը, որովհետև նա կարծես կտրվել էր իրական կյանքից և ապրել էր իր երևակայական, հոգևոր աշխարհում։ Նրա համար այդ երևակայական աշխարհն էր իրականը։

3. Ինչպե՞ս է արտացոլվում իրատեսությունն ու երազախաբությունը ստեղծագործության մեջ։

4.Կարելի՞ է խալիֆային համարել դրական կերպար, թե ոչ։ Ինչո՞ւ։ 

Ըստ իս` այո, բայց ժողովրդի կարծիքով նա վատն էր` նրանց չպաշտպանելու համար:

5. Կարծիք հայտնիր խալիֆայի այս հրամանի վերաբերյալ՝ -Թո՛ղ ապրի ամեն մարդ, ինչպես ուզում է, միայն թե թողնի, որ ուրիշն էլ ապրի։ Արդյո՞ք հնարավոր է խաղաղ համակեցություն։ 

Իմ կարծիքով խալիֆայիհրամանը խելամիտ է: Եթե ամեն մարդ ապրի ինչպես ուզում է, բայց չխանգարի ուրիշներին, ապա կարելի է խաղաղ ապրել։ Այսինքն՝ մի փոքր հարգանք բոլորից, ու խնդիրներ չեն լինի։

6. Ըստ ձեզ՝ ո՞րն է հեղինակի ասելիքը։ 

Իմ կարծիքով հեղինակի ասելիքը այն է, որ մարդիկ կարող են խաղաղ ապրել միայն այն դեպքում, երբ հարգում են միմյանց ազատությունը, և իրար չեն հակասում: Մարդու մտադրությունը կարող է լինել տարբեր, բայց չպետք է խանգարի ուրիշի կյանքին։ Հենց փոխադարձ հարգանքն է իրահան խաղաղությունը:

7. Մեկնաբանե՛ք այս տողը՝ -Նվագեցե՛ք, մի՛ դադարեք. երբ դուք դադարեք, այն ժամանակ է, որ կնվաճվի իմ պետությունը… 

Այս տողը ցույց է տալիս, որ խալիֆան իր ուժն ու անվտանգությունը կապում էր երաժշտության հետ։ Նրան թվում էր, որ մինչ դեռ երաժշտությունը հնչում է, իր պետությանը վտանգ չի սպառնում, իսկ դադարի դեպքում խաղաղությունը կդադարվի երաժշտության հետ։

Շատերը կարծում են, թե սերը գալիս է երկար տարիների ընթացքում, բայց իրականում այն չի ենթարկվում ժամանակին։ Սերը առաջանում է զգացումից, ոչ թե ժամանակից:Երբեմն սերը գալիս է անսպասելի ու արագ, բայց լինում է իրական։ Մարդը կարող է մեկին ճանաչել քիչ, բայց զգալ շատ։ Այդ պատճառով էլ ասում են, որ սերը չի չափվում ժամանակով, այլ չափվոում է սրտով։

Կան մարդիկ ում հետ մենք անսկացնում ենք ամիսներ, տարիներ, բայց դա չենք նկատում ուժեղ զգացմունքների պատճառով: Միևնույն ժամանակ, երբեմն հանդիպում ենք մի մարդու, ում հետ խոսալը բավարար է դառնում սիրելու համար։ Երբ երկու մարդ իրար իսկապեսսիրում են, ժամանակը կորցնում է իր նշանակությունը։ Սերը կարողէ զարգանալ շատ արագ, եթե կա վստահություն, անկեղծություն և հարգանք։Հակառակը՝ երկար տարիների հարաբերություններում էլ կարող է չլինել որևէ իրական կապ։ Կարևոր է ոչ թե ինչքամ ժամանակ ես ճանաչում մեկին, այլ ինչքան իրական են զգացմունքները։ Սերը չափվում է հոգատարությամբ, ուշադրությամբ և այն փոքր բաներով, որոնք ուրախացնում են մարդուն։ Երբ զգացմունքը իսկական է, մի օրը կարող է դառնալ ավելի արժեքավոր, քան տարին։ Այդ պատճառով մարդիկ հաճախ ասում են, որ սերը զգացվում է, ոչ թե հաշվվում։

Այսիսով կարելի է ասել, որ ժամանակը չի կարող համեմատվել սիրո հետ։ Ամենակարևորը այն է, որ սերն իր մեջ պետք է պարունակի ճշմարտությունև ջերմություն։ Երբ զգացմունքը իրական է, օրերը ոչինչ չեն նշանակում։ Սերը միշտ երևում է հարաբերություններով, ոչ թեժամանակով։ Եվ հենց այդ պատճառով էլ այն ժամանակից դուրս մի զգացմունք է։